Żelazo i jego niezwykłe działanie

• minerały
• odżywianie
• zdrowie

Żelazo jest niezwykle cennym dla ludzkiego organizmu pierwiastkiem. Jest to jeden z ważniejszych mikroelementów, który ma ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie nie tylko ludzi, ale też zwierząt czy roślin. Ciekawostką jest, iż niedobór żelaza w przypadku roślin skutkuje zakłóceniem procesu fotosyntezy. A jaka jest rola żelaza w organizmie ludzkim? Jaki jest jego prawidłowy poziom i jak go utrzymać? Jakie skutki niesie za sobą niedobór żelaza w organizmie i co dzieje się, gdy jest jego nadmiar? Na te i inne pytania dotyczące znaczenia żelaza odpowiadamy poniżej. Zapraszamy do lektury!

Żelazo w organizmie

Żelazo wchodzi w skład takich białek jak hemoglobina oraz mioglobina. Znajduje się także w centrach aktywnych wielu enzymów (m.in. peroksydaza).

Żelazo a dieta

Żelazo znaleźć można w wielu produktach spożywczych, ale w różnych ilościach. Najbardziej uboga w ten pierwiastek jest dieta zbożowa, zaś najwięcej żelaza dostarcza dieta mięsna. Przede wszystkim należy tu zwrócić uwagę na kwestię jego przyswajalności. Żelazo hemowe, czyli pochodzenia zwierzęcego, przyswajane jest przez organizm dość dobrze, bowiem w granicach 25%. Z kolei żelazo niehemowe, tj. pochodzenia roślinnego, przyswajane jest w zaledwie 1-2%. Przyjmuje się, że w przypadku diety mieszanej przyswajalność żelaza wynosi około 10%.

Zapotrzebowanie na żelazo

Zapotrzebowanie to różni się w zależności nie tylko od wieku, ale także od płci oraz stanu organizmu. Dorosłe kobiety potrzebują około 2 mg żelaza na dobę, zaś mężczyźni 1 mg. W przypadku kobiet ciężarnych oraz karmiących zapotrzebowanie na żelazo znacznie wzrasta i wynosi średnio 3 mg na dobę. Suplementacja żelaza często konieczna jest między innymi po operacjach, w trakcie których nastąpiła duża utrata krwi. Przyjmowanie większych ilości żelaza zaleca się także kobietom, które borykają się z obfitymi menstruacjami oraz dzieciom po konflikcie serologicznym.

Warto wykonywać profilaktycznie badania krwi, w tym na stężenie żelaza. W badaniu biochemicznym krwi norma dla kobiet wynosi 6,6-26 mmol/l (37-145 mg/dl), zaś dla mężczyzn 10,6-28,3 mmol/l (50-158 mg/100dl). Zarówno nadmiar żelaza jak i jego niedobór nie są niczym dobrym. W przypadku wyników odbiegających od normy, należy zgłosić się do lekarza w celu ustalenia przyczyny i podjęcia leczenia.

Źródła żelaza

Zdecydowanie najbogatszym źródłem żelaza są czerwone mięso i wątroba. Można znaleźć je także w rybach i drobiu, orzechach, żółtku jaj, mleku, warzywach strączkowych, brokułach, burakach i suszonych owocach takich jak śliwki czy rodzynki. Jak już zostało wyżej nadmienione, należy pamiętać o tym, że żelazo pochodzenia roślinnego jest przyswajane w słabym stopniu.

Funkcje żelaza

Żelazo w organizmie człowieka pełni szereg bardzo istotnych funkcji. Przede wszystkim odgrywa ono ogromnie ważną rolę w transporcie tlenu. Cząsteczki pierwiastka zawarte w hemoglobinie wiążą cząsteczki tlenu, które transportowane są do wszystkich narządów. Z kolei mięśnie otrzymują tlen dzięki cząsteczkom żelaza znajdującym się we wspomnianej mioglobinie.

Jeśli chodzi o inne właściwości żelaza, warto wymienić właściwości przeciwutleniające. Żelazo zwalcza wolne rodniki, które przyczyniają się między innymi do degradacji DNA i starzenia się organizmu. Żelazo ponadto wspiera prawidłowe funkcjonowanie układów: nerwowego i odpornościowego.

Niedobór żelaza – objawy

Należy bacznie obserwować swój organizm, bowiem niektóre z objawów niedoboru są bardzo niepozorne i mogą być błędnie wiązane z wieloma innymi przyczynami. Podstawowe objawy to apatia, ogólne osłabienie, zmęczenie, złe samopoczucie utrzymujące się przez dłuższy czas (bez wyraźnych powodów).

Dość charakterystycznymi objawami są krwawienie z nosa oraz duża podatność na siniaki. Zbyt niski poziom żelaza powoduje niedokrwistość czyli anemię (częsta przypadłość m.in. kobiet w ciąży). Osoby cierpiące na chroniczny niedobór żelaza, częściej zapadają na przeziębienia i „łapią” rozmaite infekcje, nawet jeśli starają się o siebie bardzo dbać. Inne objawy to wypadanie włosów i łamliwość paznokci, obniżenie sprawności umysłowej, dekoncentracja, zaburzenia rytmu serca.

Jeśli w wyniku badań stwierdza się niedobór żelaza, warto rozpocząć suplementację. Preparaty żelaza trzeba jednak przyjmować zgodnie z wytycznymi lekarza i po pewnym czasie ponownie poddać się badaniom, aby z kolei nie doszło do „przedawkowania” pierwiastka.

Praktyczna ciekawostka: w trosce o prawidłowy poziom żelaza i jego dobrą przyswajalność z pożywienia, warto spożywać produkty bogate w witaminę C, która wspomaga owo przyswajanie.

Nadmiar żelaza – objawy

Nadmiar żelaza, utrzymujący się przez dłuższy czas, ma niekorzystny wpływ na serce. Zwiększa także wystąpienie chorób nowotworowych, powoduje bóle stawów, a także zaburzenia na tle hormonalnym. Dziedziczna choroba metaboliczna, z powodu której żelazo jest nadmiernie wchłaniane z pożywienia, to hemochromatoza.